نوع مقاله : ترویجی

نویسندگان

• نادیا کمالی ¹
• احمد صادقی پور ²
• رضا سیاه منصور ³

¹ دانشیار، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

² دانشیار گروه مدیریت مناطق خشک، دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

³ دانشیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم‌آباد، ایران.

چکیده

ایران به عنوان کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک، دارای گستره وسیعی از مناطق بیابانی و استپی است. این مناطق با ویژگی‌هایی همچون بارندگی کم، تبخیر زیاد، خاک‌های شور و پوشش گیاهی محدود مشخص می‌شوند. اصلاح و احیاء مراتع این مناطق با توجه به مساحت، پوشش گیاهی و عوامل تأثیرگذار بر آن‌ها، برای مدیریت صحیح منابع طبیعی و برنامه‌ریزی جهت رسیدن توسعه پایدار بسیار حائز اهمیت است.  پوشش گیاهی در این مناطق به شدت تحت تأثیر شرایط اقلیمی و خاک قرار دارد. فلور مناطق خشک و نیمه‌خشک، در پاسخ به شرایط اقلیمی سخت، سازگاری‌های فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی منحصربه‌فردی از جمله تحمل شوری، خشکی و دمای بالا را توسعه داده است. حضور ترکیبات ثانویه گیاهی، بافت‌های سخت و سازه‌های دفاعی نظیر خارها در این گیاهان، آن‌ها را از نظر تغذیه‌ای برای بسیاری از دام‌های اهلی نامطلوب ساخته است. با این حال، شتر به عنوان یک گونه نشخوارکننده سازگار با محیط‌های خشک، توانایی هضم و استفاده از این گیاهان را به دلیل تطابق‌های فیزیولوژیکی و آناتومیکی خاص خود دارد. در پژوهش حاضر، با هدف احیاء و اصلاح مراتع تخریب شده در مناطق خشک و بیابانی کشور، پنج گونه گیاهی مقاوم به شوری و خشکی شامل Alhagi camelorum F.، Astragalus squarrosus Bunge، Salsola rigida Pall.، Seidlitzia rosmarinus Bunge ex Boiss.، Halocnemum strobilaceum subsp. cruciatum  (Forssk.) Arrigoni مورد بررسی قرار گرفت. انتخاب این گونه‌ها بر اساس ترجیح غذایی شتر، پراکنش گسترده در مناطق هدف و توانایی بالای آن‌ها در تحمل شرایط سخت محیطی بوده است.

کلیدواژه‌ها

• شتر
• مراتع
• مناطق استپی